Erozja rogówki, to uszkodzenie powierzchownych warstw nabłonka rogówki. Chociaż niewielkie urazy goją się najczęściej w ciągu kilku dni, dają bardzo silne objawy bólowe.
Uszkodzenie powierzchownych warstw nabłonka rogówki najczęściej ma miejsce w wyniku urazów mechanicznych, np. gałęzią, kartką, palcem, soczewką czy ciałem obcym. Mikrourazy goją się zazwyczaj w ciągu 2-3 dni, a ostrość wzroku powraca do stanu wyjściowego. Nieco inaczej przedstawia się prognoza w przypadku nawracających erozji rogówki.
Erozje nawrotowe
Nawracające erozje rogówki związane są zazwyczaj z wcześniejszymi urazami (zadrapaniem, ciałem obcym), dystrofią lub degeneracją. Czasami są pierwszym objawem dystrofii rogówki i sugerują dalsze badania w kierunku dystrofii przednich rogówki (np. Cogana, Messmanna), istoty właściwej (dystrofia plamkowata, ziarnista) oraz śródbłonkowych. W erozjach nawrotowych dochodzi do zmian na poziomie mikroskopowym: zmniejszenia ilości hemidesmosomów, co wiąże się z nieprawidłowościami w przyleganiu nabłonka, który łatwo zsuwa się z powierzchni rogówki. Na skutek erozjai nawrotowych może dojść do trwałego lub przejściowego pogorszenia ostrości widzenia.
Przyczyny erozji rogówki
- Najczęstszą przyczynę stanowią urazy mechaniczne, np. palcem, brzegiem kartki papieru, paznokciem lub ciałem obcym tkwiącym w spojówce powieki górnej. Są częste zwłaszcza u dzieci;
- Zadrapanie przez zwierzę – istnieje duże ryzyko wtórnego zakażenia bakteryjnego lub grzybiczego;
- Złe dopasowanie, zbyt długie używanie lub noszenie przeterminowanych soczewek kontaktowych wiążące się z powstawaniem otarć;
- Obecność ciała obcego w rogówce lub pod powieką, na przykład ziarenka piasku lub nieprawidłowo rosnące rzęsy;
- Urazy chemiczne – mają miejsce rzadko, ale prognoza jest mniej korzystna.
Dodatkowo istnieją czynniki sprzyjające zachorowaniu, ale nie wywołujące go bezpośrednio. Należą do nich cukrzyca, choroby autoimmunologiczne, niedawne urazy lub infekcje oka oraz dym papierosowy. Warto pamiętać, że erozjom rogówki można zapobiegać poprzez częste mycie rąk, unikanie dotykania oczu, prawidłowe noszenie soczewek kontaktowych i używanie okularów ochronnych podczas pracy.
Objawy uszkodzenia rogówki
- Bardzo silny ból oka – chociaż erozja rogówki jest niewielka i nie wywołuje długo utrzymujących się objawów, ból jest znacznie silniejszy niż w przypadku urazów o gorszym rokowaniu;
- Światłowstręt;
- Silne zaczerwienie (przekrwienie) oka;
- Skurcz powiek połączony z brakiem możliwości ich otwarcia;
- Łzawienie i wydzielina z oka;
- Zamglenie widzenia (występuje przejściowo).
Diagnostyka erozji rogówki
Jeśli pojawi się bardzo silny ból oka, zaczerwienienie lub znaczne pogorszenie widzenia, należy jak najszybciej zgłosić się do okulisty. Lekarz bada oko w lampie szczelinowej, czasem wykonuje pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego oraz ocenia ostrość wzroku. Przy erozjach rogówki kluczowe jest barwienie fluoresceiną i ocena w świetle niebieskim. W obszarze ubytku dochodzi do gromadzenia się barwnika i przyjmuje on kolor zielony. Przy poważnych urazach wykonuje się obrazowanie oka przy pomocy tomografii komputerowej czy badania ultrasonograficznego. Ważne są regularne kontrole u okulisty, aż do czasu wygojenia się erozji.
Leczenie erozji rogówki
Leczenie dzielimy na farmakologiczne, przy pomocy opatrunkowych soczewek kontaktowych, laserowe i chirurgiczne. Gojenie się drobnych urazów trwa zazwyczaj 2-3 dni, a przy nadkażeniach bakteryjnych, grzybiczych, oparzeniach chemicznych lub nawrotowych erozjach rogówki dłużej.
- Leczenie farmakologiczne
Zazwyczaj polega na podawaniu kropli lub maści z antybiotykiem, przez okres około 48 godzin. Oka nie trzeba zaklejać opatrunkiem, może to wręcz wydłużyć czas leczenia. Dodatkowo stosuje się leki przeciwbólowe tj. paracetamol. Na noc zaleca się stosowanie maści lub kropli nawilżających, co zapobiega wysuszaniu się nabłonka. Czasami środki nawilżające stosuje się nawet do 3 miesięcy po wystąpieniu erozji rogówki. Preparaty hiperosmotyczne mają na celu zmniejszenie obrzęku nabłonka. Dekstran i metyloceluloza wygładzają wprawdzie powierzchnię rogówki, jednak nie chronią przed nawrotami.
- Soczewki kontaktowe
Wspomagają regenerację nabłonka, subiektywnie przynoszą poprawę, ale nie zapobiegają nawrotowym erozjom.
- Zabiegi laserowe
Metodą niezwykle precyzyjną i pozwalającą na optymalne dopasowanie głębokości zabiegu jest fotoablacja laserem ekscymerowym, nazywana również fotokeratektomią terapeutyczną (PTK). Metodę tę można stosować zarówno przez nabłonek rogówki, jak i po jego zdjęciu. Wyniki leczenia są zależne od przyczyny erozji i stanu rogówki, dobre wyniki osiąga się w dystrofiach rogówki i erozjach nawrotowych.
- Leczenie chirurgiczne
Zalecane jest, gdy inne metody zawiodą. Do najczęściej stosowanych zabiegów należy usunięcie mechaniczne nabłonka rogówki (abrazja rogówki), a następnie aplikowanie maści z opatrunkiem uciskowym. Inne metody to: keratektomia powierzchowna, mikrokoagulacja czy kauteryzacja błony Bowmana. Nie dają one niestety zadowalających wyników, nawroty są częste, może dojść do powstania blizn i odczynu zapalnego.
Erozja rogówki zazwyczaj wiąże się z niewielkim uszkodzeniem powierzchownej warstwy nabłonka rogówki w wyniku urazu mechanicznego. Leczenie w takich przypadkach polega na podawaniu maści z antybiotykiem i środków nawilżających, a wygojenie następuje po kilku dniach. Gorsze rokowanie ma miejsce przy oparzeniach chemicznych czy erozjach nawrotowych, w takich przypadkach skuteczne może być leczenie laserem. Nawracające erozje rogówki mogą nadal pojawiać się nawet mimo długotrwałego i najskuteczniejszego leczenia, niekiedy nawet po kilku latach.