Powierzchowna abrazja rogówki (keratektomia) to prosty i bezpieczny zabieg polegający na usunięciu nabłonka rogówki. Może poprawić ostrość wzroku, łagodzi objawy bólowe wtórne do uszkodzenia i zmniejsza nierówności rogówki.
Kiedy wykonać keratektomię? Wskazania do zabiegu obejmują:
- nawracające nadżerki nabłonka rogówki – jest to najczęstsze wskazanie,
- nieregularność powierzchni rogówki, astygmatyzm,
- dystrofie rogówki, zwyrodnienia i innych choroby oka, w których występują zmiany ograniczone do przedniej rogówki,
- powierzchowne blizny rogówki spowodowane przez np. ciało obce rogówki lub uraz.
Stany, które mogą wskazywać na konieczność wykonania abrazji rogówki
Najczęstsze uszkodzenia przedniej warstwy rogówki obejmują suchość, podrażnienie, ból, nawracające nadżerki lub nierówności powierzchni rogówki. Objawy te mogą utrudniać wykonanie codziennych czynności i obniżać jakość życia. Jeśli stosowanie kropli i maści nie przyniosło poprawy, można rozważyć abrazję rogówki.
Zabieg powierzchownej keratektomii
Zabieg keratektomii powierzchownej można wykonać ambulatoryjnie, w gabinecie okulistycznym. Przed interwencją konieczna jest właściwa ocena stanu nabłonka rogówki, po zabiegu przez kilka tygodni wymagane jest noszenie soczewki ochronnej.
Ocena przed zabiegiem abrazji rogówki
Terapia powinna być ograniczona do obszarów występowania nieprawidłowości rogówki i rzadko obejmuje jej całą powierzchnię. Dlatego konieczne jest dokładne określenie przy pomocy lampy szczelinowej i fluoresceiny obszarów uszkodzenia nabłonka.
Przy nawracających erozjach nabłonka wykonuje się dodatkowo test adhezji. Znieczula się rogówkę a następnie w lampie szczelinowej delikatnie przeciąga celulozowy wacik po nabłonku zmienionych obszarów. Jeśli przyleganie nabłonka jest prawidłowe, wówczas płat nabłonka nie zmienia pozycji (test ujemny). Jeśli nabłonek jest luźno przylegający i istnieje ryzyko nawracającej erozji, wówczas płat nabłonka można łatwo przesuwać po podłożu (test pozytywny).
Przed zabiegiem sprawdza się też czucie rogówki. Jeśli czucie rogówki jest nienaruszone, ryzyko opóźnionego gojenia się nabłonka jest minimalne. Jednak w przypadku braku czucia rogówki (np. po wirusowym zapaleniu rogówki spowodowanym przez wirus opryszczki zwykłej), należy wziąć pod uwagę zwiększone pooperacyjne ryzyko przetrwałego uszkodzenia nabłonka.
Abrazja rogówki – jak wygląda zabieg?
Technika mechaniczna obejmuje mechaniczne usunięcie zniszczonego nabłonka rogówki przy pomocy narzędzi i wygładzenie jej powierzchni. Zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym, które polega na zakropleniu preparatu do oka. Rzadko konieczne jest podanie znieczulenia podspojówkowego lub okołogałkowego.
Powierzchnia rogówki jest osuszana celulozową gąbką chirurgiczną i musi pozostać sucha, aby ułatwić identyfikację obszarów do usunięcia. Zdjęcia nabłonka dokonuje się przy użyciu szczoteczki, ostrza, diamentowego wiertła lub przy pomocy specjalnego urządzenia – epikeratomu. Nieco energiczniejsze skrobanie szczoteczką lub ostrzem pozwala zidentyfikować brzegi uszkodzenia, które następnie można chwycić kleszczami i zdjąć. Wtedy odsłonięciu ulega gładka i lśniąca podnabłonkowa warstwa Bowmana. Po usunięciu nabłonka, ewentualne podnabłonkowe uszkodzenia są również widoczne. Unika się ostrego nacięcia lub rozwarstwienia nabłonka rogówki, aby zapobiec uszkodzeniu leżących pod nabłonkiem warstw Bowmana i zrębu.
Czasami przy nawracających erozjach stosuje się nakłucie. Technika ta wywodzi się z obserwacji, że przy uszkodzeniach głębszych warstw rogówki erozje nie występują. Nakłucie przedniej części zrębu jest wykonywane za pomocą igły 18G w obszarach nieprawidłowego zrostu, z wyłączeniem centralnej osi widzenia.
Pielęgnacja pooperacyjna
Po zabiegu abrazji rogówki na oko zakładana jest soczewka kontaktowa w celu ochrony gojących się komórek, ułatwienia wzrostu nabłonka rogówki i zminimalizowania dyskomfortu pooperacyjnego. Profilaktycznie do czasu zakończenia ponownego nabłonkowania podaje się miejscowo antybiotyk. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ np. ibuprofen, aspiryna) mogą być stosowane w ciągu pierwszych kilku dni po zabiegu, ale ich długotrwałe przyjmowanie może spowolnić gojenie się nabłonka. w zależności od wielkości ubytku, regeneracja nabłonka jest zwykle zakończona w ciągu 5 do 7 dni. Soczewkę należy nosić przez około 2 tygodnie w przypadkach, w których nie występują nawracające nadżerki. Jednak w przypadkach nawracających erozji zaleca się noszenie jej 6 tygodni lub dłużej.
Alternatywy terapeutyczne
Laser ekscymerowy (PTK) i fotokeratektomia terapeutyczna są używane do usunięcia powierzchownych zmian w rogówce od ponad 20 lat. Ostatnio stosuje się oddzielnie rogówki przy pomocy epikeratomu, następnie aplikuje się wiązkę z lasera ekscimerowego i ponowne nasuwa się zdjęty nabłonek (EPI-LASIK). Technika ta zwiększa precyzję zabiegu i jest małoinwazyjna. w przypadkach nawracających erozji zaleca się dodatkowo wzmacnianie adhezji nabłonka do zrębu np. poprzez diatermię ogniskową, polerowanie wiertłem diamentowym i zastosowanie lasera YAG. Inne potencjalnie przydatne techniki obejmują stosowanie mitomycyny C, głównie w celu redukcji blizny. Przeszczepy rogówki są szczególnie wskazane, jeśli występuje tendencja do nawrotów i trwałe uszkodzenia nabłonka.
Zabieg keratektomii powierzchownej może pomóc w usunięciu i wygładzeniu powierzchni rogówki. Interwencja jest bezbolesna, czasami może być odczuwana jako nieprzyjemna, ale jest bardzo dobrze tolerowana. Chociaż abrazja rogówki jest łatwa, szybka i tania, jednak nie wyklucza nawrotów uszkodzeń.