AMD wysiękowe charakteryzuje się szybkim przebiegiem i jest najczęstszą przyczyną utraty wzroku u osób starszych. Skuteczną metodą leczenia jest wczesne podanie leków hamujących wzrost naczyń bezpośrednio do ciała szklistego oka.
Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (age-related macular degeneration – AMD), a szczególnie jego postać wysiękowa, jeśli nie jest odpowiednio i szybko leczone, może prowadzić do znacznej utraty ostrości wzroku.
Mimo, że postać wysiękowa występuje jedynie u 10% pacjentów z AMD, jest ona odpowiedzialna za 90% całkowitej utraty wzroku w przebiegu tej choroby. W postaci wysiękowej AMD w siatkówce i naczyniówce dochodzi do patologicznego tworzenia się nowych naczyń, które mają cienką ścianę z tzw. fenestracjami. Prowadzi to do tworzenia się obrzęków i przedostawania się elementów krwi do otaczających tkanek.
Diagnoza i skutki wysiękowego AMD
AMD przebiega w trzech etapach. Często objawy, takie jak pogorszenie ostrości wzroku, pojawiają się dopiero w późniejszym stadium choroby. Wysiękowe AMD diagnozuje się przy pomocy:
- badania okulistycznego;
- testu Amslera – obserwacja i ocena kwadratu podzielonego liniami siatki;
- badania dna oka;
- angiografii fluoresceinowej – obserwacja przepływu środka kontrastowego w naczyniach siatkówki po podaniu dożylnym;
- optycznej koherentnej tomografii (optical coherence tomography, OCT) – pozwala na szczegółową ocenę centralnego obszaru siatkówki.
Na wczesnym etapie wysiękowego AMD dochodzi wprawdzie do zmian w siatkówce i w plamce, ale wzrok nie ulega pogorszeniu. Na etapie pośrednim widzenie może być niewyraźne lub faliste w centralnym polu widzenia. W zaawansowanym stadium choroby często dochodzi do całkowitej utraty centralnego pola widzenia.
Zmiany w siatkówce w wysiękowej postaci AMD obejmują:
- Wysięki pod siatkówką, widoczne jako miejscowe uniesienia siatkówki;
- Obrzęk siatkówki;
- Odwarstwienie się nabłonka barwnikowego siatkówki (widoczne jako uniesienie siatkówki);
- Krwotok podsiatkówkowy w plamce lub w okolicach plamki;
- Naczyniową proliferację siatkówki (RAP – retinal angiomatous proliferations) lub anastomozy siatkówkowo-naczyniówkowe (CRA – retinochoroidal anastomosis).
Objawy AMD
Pierwszym, najbardziej charakterystycznym objawem jest krzywienie linii prostych lub obrazu, które pojawia się najczęściej podczas czytania. Następnie w centrum widzenia pojawia się duża, nieruchoma czarna lub szara plama, która uniemożliwia czytanie i widzenie z bliskiej odległości. W późniejszych stadiach często upośledzone jest nawet rozpoznawanie twarzy rozmówcy. Dodatkowo występować mogą trudności z przystosowaniem się do słabego oświetlenia i często istnieje potrzeba jaśniejszego oświetlenia przy czytaniu.
Nieleczone AMD — skutki
Wysiękowa postać AMD może doprowadzić do szybkiego pogarszania się ostrości wzroku, nawet na przestrzeni dni lub tygodni. Jednym z powikłań zwyrodnienia plamki żółtej jest niemożność samodzielnego wykonywania niektórych czynności, tj. czytanie, czy prowadzenie samochodu. Nawet 39 procent osób ze zwyrodnieniem plamki żółtej doświadcza pewnej formy depresji, którą można częściowo przypisać utracie wzroku. Przy upośledzeniu ostrości wzroku mogą występować halucynacje wzrokowe, które kompensują pogorszenie się wzroku. Nie są one objawem choroby psychicznej. Szacuje się, że od 10 do 40 procent starszych osób z upośledzeniem wzroku doświadcza halucynacji.
Leczenie postaci wysiękowej AMD
Wybór metody leczenia zależy od wielkości, lokalizacji i rodzaju neowaskularyzacji. Leczeniem wysiękowej postaci AMD zajmuje się okulista. Wstrzyknięcie do ciała szklistego leków przeciw naczyniowym śródbłonkowym czynnikom wzrostu (anty-VEGF) zmniejsza ryzyko utraty wzroku i przywraca widzenie, umożliwiając czytanie nawet u 1/3 pacjentów. Iniekcja doszklistkowa preparatu anty-VEGF hamuje tworzenie się nowych naczyń krwionośnych. Do leków podawanych w wysiękowej formie AMD należą zwykle ranibizumab, bewacyzumab lub aflibercept. Lek podaje się w formie powtarzanych wstrzyknięć do ciała szklistego oka. Preparaty anty-VEGF cechuje wysoka skuteczność: zapobiegają one pogorszeniu się widzenia u 9 na 10 osób i poprawiają widzenie u 3 na 10 osób. Zwykle lek podaje się co 1 lub 2 miesiące, tak długo, jak to konieczne. Należy regularnie oceniać postęp leczenia i wskazania do dalszej terapii. Ważną rolę odgrywa jak najszybsze rozpoczęcie terapii, tylko na tym etapie istnieje realna szansa zatrzymania postępu choroby.
Wysiękowe AMD jest najpowszechniejszą przyczyną utraty wzroku po 50. roku życia. Może mieć gwałtowny przebieg i w 9 na 10 przypadkach kończy się znacznym upośledzeniem ostrości widzenia. Z uwagi na fakt, iż nie można zapobiec zwyrodnieniu plamki żółtej, ważne jest wczesne jej zdiagnozowanie za pomocą regularnych badań wzroku. Odpowiednie leczenie może pomóc spowolnić postęp choroby, a nawet poprawić ostrość widzenia.