Siatkówka oka to cienka błona, która pokrywa wnętrze gałki ocznej. Niektóre jej choroby wymagają pilnej interwencji medycznej, w przeciwnym razie mogą doprowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia wzroku.
Chociaż większość chorób w okulistyce nie wymaga natychmiastowej pomocy, w niektórych przypadkach wymagane jest szybkie działanie. Dzięki sprawnemu przeprowadzeniu zabiegu operacyjnego oraz wykorzystaniu nowoczesnego sprzętu okulistycznego jakim jest np. laser często udaje się zapobiec nieodwracalnemu uszkodzeniu wzroku.
Choroby siatkówki – stany wymagające natychmiastowego leczenia
Do stanów nagłych związanych z chorobami siatkówki należą niżej opisane schorzenia.
Odwarstwienie siatkówki
Odwarstwienie siatkówki to oddzielenie części sensorycznej siatkówki od nabłonka barwnikowego. Wystąpienie objawów często poprzedza pojawienie się w polu widzenia błysków lub czarnych punktów. Do typowych objawów należy powiększająca się „zasłona” w polu widzenia. Często objawy te są poprzedzone pojawieniem się błysków, „pajęczynek” lub czarnych punkcików. Odwarstwienie siatkówki może powstawać w trzech mechanizmach:
- Otworopochodne (przedarciowe) wynika z nadmiernego i nieprawidłowego połączenia ciała szklistego z siatkówką. Z wiekiem dochodzi do stopniowego obkurczania się ciała szklistego (substancji wypełniającej większość oka), które pociąga za sobą siatkówkę;
- Wysiękowe (wtórne) związane z gromadzeniem się pod siatkówką płynu;
- Trakcyjne (z pociągania) – głównym objawem jest postępująca utrata wzroku. Najczęstsze przyczyny to cukrzycowa retinopatia proliferacyjna, uraz przenikający i retinopatia wcześniaków.
Zakrzep żylny
Zakrzep żylny następuje poprzez powstanie zakrzepu w pniu, jednej z czterech gałęzi lub odcinka obwodowego żyły środkowej siatkówki. Objawia się nagłym spadkiem ostrości wzroku, a na dnie oka charakterystycznym objawem są zlewne wybroczyny. U pacjentów często występują ogólnoustrojowe lub miejscowe (np. nieleczona jaskra) czynniki ryzyka naczyniowego. Zakrzepy żylne można podzielić na niedokrwienne i bez niedokrwienia. Zakrzepy z niedokrwieniem cechuje zazwyczaj gorsza prognoza. Dodatkowo, często są powikłane jaskrą neowaskularną.
Zator tętnicy środkowej siatkówki
Zator tętnicy środkowej siatkówki jest bardzo poważnym schorzeniem, które może prowadzić do całkowitej utraty wzroku. Objawia się ono bezbolesnym, nagłym zaniewidzeniem, a w badaniu dna oka można zaobserwować bladą siatkówkę i fragmentację krwi w naczyniach. Materiałem zatorowym jest najczęściej blaszka miażdżycowa. Przepływ należy przywrócić jak najszybciej, w przeciwnym razie dochodzi do nieodwracalnej utraty wzroku.
Inne choroby siatkówki wymagające leczenia
Inne choroby, chociaż nie wymagają interwencji w przeciągu kilku minut, są stanami, które powinny być leczone jak najszybciej. Należą do nich:
Wrodzone dystrofie siatkówki
To rzadko występujące genetyczne choroby dotyczące głównie pręcików. Pierwszym objawem jest często ślepota zmierzchowa. Najczęstszą dystrofią centralnej siatkówki jest choroba Stargardta, objawiająca się obustronnym pogorszeniem widzenia. Części przypadków dystrofii siatkówki towarzyszy niedosłuch.
AMD
AMD (ang. Age-related Macular Degeneration), czyli zwyrodnienie plamki żółtej jest przewlekłą choroba powodującą obumieranie receptorów w centralnej części siatkówki. W postaci wysiękowej dochodzi do przesięków lub krwi gromadzącej się pod nabłonkiem siatkówki lub środsiatkówkowo. Wysiękowe AMD jest najpowszechniejszą przyczyną utraty wzroku po 50 roku życia. Może mieć gwałtowny przebieg i w 9 na 10 przypadkach kończy się całkowitą ślepotą.
Nowotwory
Najczęściej są to przerzuty o wyglądzie kremowych, nieostrych ognisk, którym towarzyszy odwarstwienie siatkówki i wysięk. U kobiet najczęściej dochodzi do przerzutów przy nowotworze piersi, u mężczyzn w przypadku raka płuc. U dzieci charakterystycznym nowotworem siatkówki jest siatkówczak, nowotwór z tkanki neuroektodermalnej, który może rozwijać się w jednym lub w obu gałkach ocznych. Najczęściej diagnozowany jest przed ukończeniem 3. roku życia i jest uwarunkowany genetycznie.
Urazy
Urazy tępe mogą w konsekwencji prowadzić do odwarstwienia siatkówki. Urazy zazwyczaj dotyczą przedniej części oka, w tylnej części oka uszkodzenia są zazwyczaj wtórne.
Leczenie chorób siatkówki
Odwarstwienie siatkówki, zator żylny i zator tętnicy środkowej siatkówki są stanami, które wymagają natychmiastowego leczenia – pacjent powinien jak najszybciej zostać przetransportowany do ośrodka okulistycznego. Szczególnie przy zatorze tętniczym to minuty decydują o tym, czy odzyska wzrok. W przypadku zatoru tętniczego leczenie obejmuje natychmiastowe przywrócenie krążenia i obniżenie ciśnienia w gałce. Znaczną rolę w terapii schorzeń siatkówki odgrywają lasery. Fotokoagulację laserową siatkówki stosuje się m.in w retinopatii cukrzycowej, w leczeniu zakrzepu żyły środkowej siatkówki, przy retinopatii wcześniaczej i w postaci wysiękowej AMD. Celem jest wytworzenie zrostów naczyniówkowo-siatkówkowych, zamknięcie patologicznych naczyń krwionośnych i wytworzenie martwicy tkanek. W niektórych przypadkach, na przykład u chorych z zakrzepem, zleca się panfotokoagulację agresywne leczenie laserowe z zaoszczędzeniem jedynie centralnej części. W leczeniu AMD postaci wysiękowej czy terapii skutków zakrzepów stosuje się doszklistkowe iniekcji z anty-VEGF, które hamują wytwarzanie się naczyń krwionośnych.
W przypadku pojawienia się niepokojących objawów należy jak najszybciej wezwać pomoc i rozpocząć odpowiednie leczenie w wyspecjalizowanym ośrodku. Nieodpowiednie lub opóźnione leczenie chorób siatkówki może doprowadzić nawet do całkowitej utraty wzroku.