Urazy oka są jedną z najczęstszych przyczyn zgłaszania się do okulisty. Ciała obce rogówki stanowią drugą co do częstości występowania postać urazu oka – pierwszą są otarcia rogówki. Czy mogą one być niebezpieczne dla zdrowia poszkodowanego? w jaki sposób należy je usunąć?
Jakie mogą być przyczyny dostania się ciała obcego do rogówki?
Najczęstszą przyczyną dostania się ciał obcych do rogówki jest brak okularów ochronnych przy wykonywaniu czynności tj. szlifowanie, wiercenie, spawanie czy rąbanie drewna. Do rogówki mogą też przypadkowo wniknąć ziarenka piasku lub małe owady, które dostają się do oczu w trakcie jazdy na rowerze lub chodzenia. Ciałem obcym mogą być też zanieczyszczenia związane z przebywaniem w miejscu prac budowlanych lub związane z dużym zanieczyszczeniem powietrza.
Zobacz również: Erozja rogówki – przyczyny, objawy uszkodzenia, metody leczenia
Objawy ciała obcego w rogówce
- Ból – stanowi dominujący objaw. Najsilniejszy ból powodują ciała obce pod powieką, które uciskają rogówkę. Ciała obce w rogówce również łączą się z silnym poczuciem dyskomfortu;
- Ciało obce w rogówce widoczne gołym okiem;
- Objawy towarzyszące – związane z uogólnioną reakcją zapalną oka. Należą do nich łzawienie, zaczerwienienie, uczucie ciała obcego, dyskomfort zarówno przy otwartym i zamkniętym oku oraz światłowstręt. Może pojawić się niewyraźne widzenie bez ubytku ostrości wzroku;
- Naciek lub pierścień rdzy – naciek powstaje, gdy ciało obce długo znajduje się w oku. Pierścień rdzy związany jest z reakcją chemiczną i wniknięciem metalicznego ciała obcego do rogówki;
- Późne powikłania – tj. witreoretinopatia proliferacyjna i odwarstwienie siatkówki. Związane są z reakcją chemiczną ciała obcego pozostawionego przez dłuższy czas w oku.
Pierwsza pomoc w wyniku wdarcia się ciała obcego do rogówki
W większości przypadków ciało obce w rogówce jest niewielkich rozmiarów (ziarenko piasku, paproch, muszka). w takich przypadkach można próbować przemyć oko solą fizjologiczną. Poszkodowany nie powinien pocierać oka. Jeśli ciało obce jest wbite w rogówkę, wtedy jego usuwaniem musi zająć się okulista. Z kolei w przypadku, gdy ciało obce jest zlokalizowane na brzegu powieki lub po wewnętrznej jej stronie, można próbować usunąć je np. przy pomocy zwilżonego rogu chusteczki higienicznej. Pamiętaj jednak, że powoduje to podrażnienie tkanek. Jeśli pomimo usunięcia ciała obcego ból utrzymuje się cały czas, konieczna jest konsultacja okulistyczna.
Jeśli przedmiot znajdujący się w oku jest duży, należy natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe. Przedmiotu nie wolno samodzielnie wyciągać z oka, należy zabezpieczyć go przed wypadaniem – w przypadku mimowolnego wydostania się, kategorycznie zabrania się umieszczać go z powrotem. Zdrowe oko można przykryć gazikiem, co ograniczy ruchy oka i pogłębianie się dalszego uszkodzenia.
Diagnostyka ciała obcego w rogówce
Wszystkim pacjentom z urazem oka zapewnia się odpowiednią kontrolę bólu, co umożliwia prawidłowe przeprowadzenie badania okulistycznego. Większość pacjentów nieprawidłowo lokalizuje ból spowodowany ciałami obcymi rogówki, dlatego należy zachować ostrożność przy udzieleniu pozwolenia na kierowanie badaniem przez poszkodowanego. Jeśli ciało obce rogówki jest obecne dłużej niż 24 godziny, wtedy może migrować.
Okulista przeprowadza trzy kluczowe elementy oceny stanu oka: badanie ostrości wzroku, badanie źrenicy, na które składają się: kształt, reaktywność, akomodacja oraz reakcja na światło i pomiar ciśnienia w komorze przedniej oka. Wszyscy pacjenci, u których podejrzewa się obecność ciała obcego w rogówce, powinni również poddać się badaniu lampą szczelinową. Podanie fluoresceiny pomaga na dokładnym zbadaniu pod kątem obecności otarć i ran. Czasami konieczne jest wykonanie badań uzupełniających tj. badania dna oka czy badania OCT.
Jak usunąć ciało obce z rogówki?
Usuwanie ciała obcego powinno rozpocząć się tak szybko, jak to możliwe. Po upływie 24 godzin ciało obce może osadzić się w zrębie rogówki, co utrudnia jego usunięcie. Jeśli podejrzewa się, że ciało obce utkwiło głęboko w rogówce, przedmiot powinien zostać usunięty przez okulistę w trybie natychmiastowym.
Istnieje wiele sposobów usuwania ciała obcego, zazwyczaj kolejne – coraz bardziej zaawansowane metody – wprowadza się stopniowo.
Pierwszym krokiem jest irygacja (przemywanie solą fizjologiczną) i wilgotny wacik. w ten sposób można z powodzeniem usunąć większość świeżych i powierzchownych ciał obcych w rogówce. Kolejną metodą jest użycie igły lub specjalnego rodzaju wiertła pod kontrolą lampy szczelinowej. Metoda ta wymaga znieczulenia pacjenta. Jeśli podejrzewa się, że przedmiot jest obojętny, np. szkło lub plastik, wyjmowania ciała obcego można dokonywać etapami. Metalowe ciała obce należy usunąć w całości i jak najszybciej, ponieważ mogą powodować powstawanie pierścienia rdzy i skutkować zapaleniem tęczówki.
Po pomyślnym usunięciu ciała obcego z rogówki leczenie polega na opanowaniu bólu, obserwacji i czasami na profilaktycznym zastosowaniu antybiotyków. Stosuje się też nawilżające krople do oczu. Pacjenci po usunięciu ciała obcego z rogówki wymagają kontroli okulistycznej, jej czas jest ustalany przez okulistę i indywidualnie dobrany w zależności od powagi urazu.
Rokowanie w przypadku ciał obcych w rogówce
Prognozy dotyczące ciał obcych w rogówce różnią się w zależności od lokalizacji, głębokości i rodzaju substancji powodującej uraz. Powierzchowne i obwodowe ciała obce rogówki mają w większości przypadków dobre rokowanie, nie powodują długotrwałych zaburzeń widzenia. Ciała obce rogówki zlokalizowane centralnie lub w przypadku, gdy doszło do uszkodzenia całej grubości rogówki, nadal mają dobre długoterminowe rokowanie, jednak wiążą się z większą liczbą powikłań i wymagają częstszych wizyt kontrolnych. Centralnie umieszczone pierścienie rdzy wiążą się z większym ryzykiem powstania blizn.
Ciała obce w rogówce są częstymi urazami oka. Powstają w wyniku dostania się do oka owadów, piasku lub paprochów. Powodują znaczny ból, niemniej jednak rokowanie jest dobre. Ciała obce często dostają się do oka w czasie wykonywania prac związanych ze spawaniem, rąbaniem drewna czy wierceniem. w takich przypadkach wymagają usunięcia przez okulistę. Metaliczne ciała obce w sposób szczególny wiążą się z ryzykiem powstania reakcji chemicznej w oku.