Świąd oczu jest dokuczliwym problemem, z którym często pacjenci zgłaszają się do okulisty szukając pomocy. Świąd może dotyczyć skóry powiek, brzegów powiek, czy spojówek. Powoduje to częste drapanie i pocieranie oczu, co z kolei może doprowadzić do mechanicznych urazów rogówki. Swędzenie oczu może występować sezonowo lub całorocznie nasilając się okresowo.
Czego objawem może być świąd oczu?
Najczęściej jest objawem alergii. Oprócz świądu pacjenci zazwyczaj zgłaszają inne objawy towarzyszące takie jak: zaczerwienienie oczu, nadmierna wydzielina w worku spojówkowym, sklejenie rzęs po przebudzeniu, obrzęk powiek i spojówki, zaczerwienienie i suchość skóry powiek, uczucie piasku pod powiekami.
W diagnostyce różnicowej oprócz alergii pod uwagę należy wziąć między innymi: zapalenie spojówek, demodekozę, zespół suchego oka, gradówkę, jęczmień czy zapalenie brzegów powiek.
Najważniejsze przyczyny świądu oczu
- Alergie.
Alergia to nabyta, nadmierna, nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego na występujące w środowisku obce dla organizmu substancje, nazywane alergenami, które w normalnych warunkach powinien być obojętne. U osób uczulonych są przyczyną szeregu nieprzyjemnych, a niekiedy nawet groźnych dla zdrowia reakcji. Alergia pojawia się tylko po kontakcie z czynnikiem wywołującym i tylko wtedy, gdy komórki układu immunologicznego nauczyły się go rozpoznawać. Każdy kolejny kontakt z alergenem wywołuje gwałtowną reakcję, w przebiegu której dochodzi do uwalniania histaminy, substancji odpowiedzialnej za znaczną część objawów związanych z alergią. Trzeba pamiętać, że zarówno skóra powiek jak i spojówka jest codziennie wystawiona na działanie wielu czynników zewnętrznych. Częsty kontakt z substancjami chemicznymi nakładanymi miejscowo, takimi jak leki, czy kosmetyki nie tylko w okolicę oczu, ale także na włosy czy paznokcie może skutkować alergią kontaktową.
Do najczęstszych chorób alergicznych oczu zaliczamy:
ostre alergiczne zapalenie spojówek,
wiosenne zapalenie spojówek i rogówki,
sezonowe i całoroczne alergiczne zapalenie spojówek,
atopowe zapalenie rogówki i spojówek,
kontaktowe zapalenie spojówek i powiek.
Zapalenie brzegów powiek
Jest najczęstszym stanem zapalnym powiek, uciążliwym dla pacjenta i trudnym do leczenia. Lokalizuje się na wolnym brzegu powiek. Dzielimy je na przednie i tylne. Przednie zapalenie brzegów powiek dotyczy skóry u podstawy rzęs i może mieć podłoże bakteryjne lub łojotokowe. Tylne zapalenie brzegów powiek jest spowodowane zaburzeniami czynności gruczołów Meiboma. U niektórych pacjentów za zapalenie brzegów powiek odpowiada reakcja na obecność roztoczy żyjących w gruczołach Meiboma lub mieszkach rzęs, czyli nużeńca. Gatunki roztoczy, które najczęściej powodują powyższy stan to Dexodex folliculorum i Demodex brevis, są szeroko rozpowszechnionymi roztoczami. Szacuje się, że około 80-90% populacji ma nużeńca, ale nie u każdego daje on objawy. Inwazję nużeńca nazywa się demodekozą.
Zespół suchego oka
To wieloczynnikowa choroba powierzchni oka, charakteryzująca się zaburzeniami filmu łzowego, powodująca dyskomfort, zaburzenia widzenia a nawet uszkodzenia powierzchni oka. Zespołowi towarzyszy duża niestabilność filmu łzowego i stan zapalny. Wyraźnie częściej występuje u kobiet i nasila się z wiekiem. W populacji ogólnej częstość występowania szacuje się na ok. 15-18%. Zespół suchego oka jest w dużej mierze powodowany czynnikami wymienionymi powyżej, a także chorobami ogólnymi jak zespół Sjögrena czy porażenie nerwu twarzowego.
Gradówka
Jest przewlekłym, jałowym ziarniniakiem powstałym na skutek zablokowania ujść gruczołów Meiboma. Występowaniu mnogich gradówek sprzyja trądzik różowaty. Gradówkę możemy podzielić na ostrą i przewlekłą.
Jęczmień
To ostre gronkowcowe zakażeniem gruczołów powiek. Możemy wyróżnić: jęczmień zewnętrzny, odpowiadający zapaleniu gruczołów łojowych Zeissa, potowych Molla i związanych z nimi mieszków rzęs oraz jęczmień wewnętrzny, będący wynikiem wtórnego nadkażenia gradówki. Jęczmień objawia się w postaci bolesnego obrzęku powieki.
Diagnostyka świądu oczu
Podstawą diagnostyki jest wywiad lekarski, który naprowadzi lekarza na możliwą przyczynę dolegliwości oraz badanie przedmiotowe pacjenta. Jeśli okulista podejrzewa przyczynę alergiczną wówczas może skierować na konsultację alergologiczną, celem wykonania dodatkowych testów skórnych w poszukiwaniu czynnika wywołującego objawy alergii. W diagnostyce nie powinnismy zapominać o badaniu w kierunku nużeńca. Podstawową metodą diagnostyki demodekozy ocznej jest ocena rzęs i brwi pobranych od pacjenta w mikroskopie świetlnym. Istotnym czynnikiem wpływającym na wynik jest prawidłowe pobranie materiału do badań. Ważne, by przed pobraniem rzęs, z oczu został usunięty makijaż oraz wszystkie sztuczne elementy, szczególnie sztuczne rzęsy. Bezpośrednio przed pobraniem materiału oczy powinny zostać przemyte wodą lub solą fizjologiczną. Z powiek każdego oka do jałowego pojemnika pobiera się za pomocą jałowej pęsety zwykle od 3 do 5 rzęs i brwi. Kluczowym czynnikiem wpływającym na wynik badania jest także czas od pobrania do oceny, zwykle powinno się to wykonać w ciągu 72h.
Leczenie świądu oczu.
Kluczem do skutecznego leczenia świądu oczu jest prawidłowa diagnoza. Postępowanie terapeutyczne zależy od podejrzewanej przyczyny świądu. Jeśli dolegliwości wskazują na etiologie alergiczną, podstawowym działaniem jest unikanie kontaktu z potencjalnym alergenem oraz włączenie leków łagodzących dolegliwości. W zapaleniu spojówek zaleca się terapię zgodnie z podejrzewaną etiologią. Leczenie zakażenia nużeńcem jest długotrwałe, wymaga systematyczności w dbaniu o higienę brzegów powiek jaki i stosowaniu leków. Podobnie w leczeniu zespołu suchego oka, gdzie współpraca pacjent –lekarz jest kluczowa dla osiągnięcia sukcesu terapeutycznego. Nie należy zapominać o dbaniu o higienę osobistą, korzystaniu z własnych środków higienicznych oraz nie korzystanie z kosmetyków czy przyborów makijażowych innej osoby.