Wirusowe zapalenie rogówki najczęściej wywoływane jest przez adenowirusy. Szczególnie narażone są osoby noszące soczewki kontaktowe i te, które przeszły infekcję wirusową oka. Jakie są objawy? Jak je leczyć?
Wirusowe zapalenie rogówki (łac. keratitis, ang. keratitis) może być przyczyną trwałego pogorszenia ostrości wzroku. Wyróżnia się dwie postacie zapalenia rogówki: niewrzodziejącą i wrzodziejącą. W pierwszej z nich nabłonek rogówki nie jest uszkodzony, w drugiej dochodzi do uszkodzenia nabłonka. Powierzchowne zapalenie rogówki (niewrzodziejące) przy prawidłowym leczeniu nie pozostawia blizn, w przeciwieństwie do wrzodziejącego zapalenia rogówki. Blizna położona centralnie może upośledzać ostrość wzroku.
Przyczyny wirusowego zapalenia rogówki
Czynniki ryzyka
Wirusy powszechnie występują w środowisku, ale nie u każdej osoby mającej z nimi kontakt dochodzi do wirusowego zapalenia rogówki. Do zakażenia predysponują następujące stany:
- urazy oka związane z przerwaniem i uszkodzeniem nabłonka rogówki,
- immunosupresja i niedobory odpornościowe,
- noszenie soczewek kontaktowych,
- niedomykalność powiek,
- zespół suchego oka,
- używanie zakażonych leków okulistycznych,
- stres.
Wirusy wywołujące zapalenie rogówki
Wirus opryszczki pospolitej (HSV)
Istnieją dwa rodzaje wirusa opryszczki: w typie 1 dochodzi do zakażenia jamy ustnej, gardła i oczu, podczas gdy w typie 2 do infekcji okolic narządów płciowych. Szacuje się, że około 67% światowej populacji jest zakażonych HSV. Zazwyczaj wirus HSV typu 1 pozostaje w stanie spoczynku w zwojach nerwowych. Czynniki wyzwalające, takie jak wtórna infekcja, stres, światło UV i ciepło mogą reaktywować wirusa, który powoduje nawracające infekcje. Zakażenie oka wirusem opryszczki pospolitej może objawiać się jako zapalenie brzegów powiek i spojówek, nabłonkowe zapalenie rogówki o charakterystycznym drzewkowatym kształcie, tarczkowe zapalenie rogówki, owrzodzenie neurotroficzne rogówki i opryszczkowe zapalenie tęczówki i ciała rzęskowego.
Wirus ospy wietrznej i półpaśca (VZV)
VZV należy do rodziny wirusów opryszczki i powoduje ospę wietrzną dotykającą dzieci i młodych dorosłych oraz półpasiec u osób starszych. Podobnie jak w przypadku HSV, VZV może pozostawać w stanie utajonym w zwojach nerwowych. W zakażeniu rogówki VZV objawia się punktowymi nadżerkami nabłonka, które pojawiają się dwa do trzech dni po wystąpieniu zakażenia i mogą utrzymywać się do dwóch tygodni. Wyróżnia się następujące formy: punkcikowate powierzchowne zapalenie rogówki, owrzodzenia mikrodendrytyczne i zapalenie pieniążkowate.
Adenowirus
Adenowirus jest powszechnie występującym wirusem, który może powodować szerokie spektrum objawów, w tym przeziębienie, ból gardła, zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc, biegunkę, zapalenie dróg moczowych, zapalenie żołądka i jelit. Adenowirusy są wysoce zaraźliwe. Są przenoszone są przez bliski kontakt, kichanie i kaszel oraz dotykanie skażonych przedmiotów. Głównym czynnikiem ryzyka zakażenia jest stosowanie soczewek kontaktowych. Istnieje ponad 50 typów adenowirusa. Nagminne zapalenie adenowirusa wywoływane jest przez adenowirusy typu 8, 19 lub 37.
Objawy wirusowego zapalenia rogówki
- Zaczerwienienie oczu,
- Ból oka,
- Nadmiar łez,
- Trudności z otwarciem powieki z powodu bólu lub podrażnienia,
- Rozmazany obraz,
- Zmniejszenie ostrości wzroku,
- Światłowstręt,
- Uczucie ciała obcego w oku,
- W przypadku adenowirusów – często występują bóle głowy, powiększenie węzłów chłonnych przy uszach, mocne zaczerwienienie spojówek, niekiedy krwawe wybroczyny i koliste zmętnienia na rogówce,
- W półpaścu ocznym objawy to punktowe ubytki nabłonka rogówki, pęcherzyki w pobliżu oka – na powiece, nosie, czole,
- W opryszczkowym zapaleniu pojawiają się charakterystyczne ubytki nabłonka w kształcie drzewka.
Diagnoza wirusowego zapalenia rogówki
Czasami diagnozę można postawić na podstawie występowania charakterystycznych objawów, jednak w wielu przypadkach obraz kliniczny jest podobny. W diagnostyce wirusowego zapalenia rogówki za złoty standard uważa się pobranie wymazu lub zeskrobin z zakażonego oka. Do identyfikacji stosuje się izolację wirusów z hodowli komórkowych lub metody molekularne (PCR).
Leczenie wirusowego zapalenia rogówki
Chociaż większość przypadków adenowirusowego zapalenia rogówki ustępuje samoistnie to leczenie jest niezbędne, aby zminimalizować poważne uszkodzenie rogówki. W przypadku pierwotnego zakażenia HSV rogówki zaleca się stosowanie gancyklowiru lub acyklowiru. Acyklowir jest również stosowany w leczeniu zapalenia rogówki wywołanego przez półpasiec, wraz z miejscowymi steroidami w celu zmniejszenia odpowiedzi zapalnej i złagodzenia bólu. W przypadku zakażenia adenowirusem ważne jest usunięcie źródła zakażenia, jakim często są soczewki. Soczewki należy wyrzucić, dezynfekcja nie usuwa skutecznie wirusa. Sztuczne łzy i zimne okłady mogą złagodzić dyskomfort. Epidemiczne (nagminne) zapalenie rogówki leczy się jedynie objawowo (krople nawilżające, antybiotyki).
Jeśli dojdzie do pęknięcia rogówki niezbędne może być natychmiastowe wykonanie przeszczepienia rogówki. Inne wskazania do przeszczepu rogówki po wirusowym owrzodzeniu rogówki to centralne blizny, które upośledzają ostrość wzroku i brak efektów leczenia przy zajęciu całej rogówki procesem chorobowym.
Zapobieganie wirusowego zapalenia rogówki
Wirusowe zapalenie rogówki, zwłaszcza opryszczkowe, jest trudne do zapobiegania, ponieważ może być spowodowane nawracającą infekcją. Jeśli pacjent ma pęcherze opryszczkowe na innych częściach ciała, zaleca się unikanie dotykania. Jeśli chodzi o infekcje adenowirusowe, zapobieganie przenoszeniu ma kluczowe znaczenie i zalecana jest izolacja pacjenta, a następnie wyrzucenie soczewek kontaktowych. Należy unikać snu w soczewkach kontaktowych oraz zachować zasady higieny (mycie rąk) przy zakładaniu soczewek. Ważne jest unikanie czynników ryzyka: w przypadku zespołu suchego oka stosowanie sztucznych łez oraz noszenie okularów ochronnych przy pracach, w których może dojść do uszkodzenia rogówki.
Podsumowanie
Odpowiednie leczenie wirusowego zapalenia rogówki daje szansę na całkowite cofnięcie się objawów i zmniejsza ryzyko nawrotów. Ogromną rolę w zapobieganiu odgrywa czas włączenia leczenia a także przestrzeganie zasad higieny, zwłaszcza u osób noszących soczewki kontaktowe (częsta wymiana soczewek, unikanie spania w soczewkach).
Przeczytaj również: