Zaćma jest chorobą powodującą zmętnienie soczewki, co może być odczuwane w postaci obniżenia ostrości wzroku. Większość przypadków zaćmy to tzw. zaćma starcza, występująca u osób po 55. roku życia.
Zaćma (katarakta) to grupa chorób przebiegających ze zmętnieniem soczewki i powodujących – w zależności od lokalizacji – różne objawy. Zaćmę możemy podzielić m. in. na wrodzoną i nabytą. Zaćma wrodzona może wystąpić od razu po urodzeniu lub w okresie pierwszych lat życia. W zaćmie nabytej wyróżnia się trzy główne rodzaje uwarunkowane lokalizacją zmętnień w soczewce: jądrową, korową i podtorebkową tylną. Zaćma jądrowa rozwija się powoli, zmętnienie występuje w centralnej części soczewki, a chorzy często widzą źle w jasnym oświetleniu. W zaćmie korowej zmętnienie zlokalizowane jest często na obwodzie soczewki, charakterystycznym objawem jest pogorszenie widzenia po zmroku. Zaćma podtorebkowa tylna często występuje u osób młodszych, postępuje szybko i zmętnienia pod tylną torebką soczewki pojawiają się najczęściej w samym centrum osi widzenia.
Przyczyny zaćmy
Przyczyny powstania zaćmy nie są do końca znane. Najczęściej występująca zaćma starcza związana jest z wiekiem. Powodem jej powstawania jest starzenie się organizmu i towarzyszące temu zaburzenia metaboliczne.
Do czynników ryzyka wystąpienia zaćmy należą przede wszystkim:
- Wiek – częstość zachorowań rośnie po 55. roku życia. Z wiekiem zmienia się metabolizm i występują zaburzenia równowagi biochemicznej i osmotycznej. Wraz z wiekiem soczewka traci elastyczność i staje się zmętniała, co jest naturalną konsekwencją starzenia się organizmu;
- Urazy lub stany zapalne oka – do zaćmy może dojść nawet kilkanaście lat po urazie;
- Choroby metaboliczne tj. cukrzyca, zaburzenia funkcji tarczycy czy przytarczyc;
- Praca wykonywana w warunkach szkodliwych;
- Kontakt oczu z substancjami chemicznymi;
- Operacje oka – np. zabiegi wykonywane w przebiegu jaskry;
- Przyjmowanie niektórych leków tj. np. steroidów w przebiegu astmy lub reumatoidalnego zapalenia stawów;
- Przyczyn występowania zaćmy wrodzonej doszukuje się w wadach genetycznych, zaburzeniach metabolicznych, chorobach przebytych w czasie ciąży czy lekach przyjmowanych przez ciężarną.
Jako że nie zidentyfikowano jednoznacznie przyczyn powstawania zaćmy, trudno jest powiedzieć, jak można jej uniknąć. Zaleca się unikanie czynników ryzyka, tj. promieniowanie słoneczne i czynników środowiskowych (np. palenie papierosów).
Jak objawia się zaćma?
W zależności od rodzaju zaćmy pacjenci mogą zgłaszać nieco inne objawy. Błędem jest kojarzenie zaćmy jedynie z jednym zespołem objawów.
Do objawów zaćmy należą:
- Zmętnienie soczewki, zmiana koloru soczewki na bardziej szary i mleczny odcień;
- Widzenie określane przez pacjenta jako „jak przez brudną szybę”;
- Ślepienie przez jaskrawe światło, np. reflektory nadjeżdżających samochodów;
- Dwojenie się obrazu;
- Poprawa widzenia z bliskiej odległości przy zaćmie jądrowej;
- W zaćmie pierwotnej, występującej u noworodków może dochodzić do uciskania oczu piąstkami, może wystąpić zez.
Zaćmę diagnozuje okulista. W części przypadków konieczne będą bardziej zaawansowane badania, tj. USG gałki ocznej.
Leczenie zaćmy
Jedyna skuteczna metoda leczenia zaćmy to zabieg operacyjny. Jest to zabieg mało inwazyjny – wykonuje się go w znieczuleniu miejscowym. W pierwszym etapie ma miejsce tzw. fakoemulsyfikacja, czyli rozbicie zmętniałej soczewki oraz jej usunięcie. Kolejny krok polega na wszczepieniu pacjentowi sztucznej soczewki o odpowiednio dopasowanej mocy. Dobre wyniki uzyskuje się w około 90% przypadków. Zabieg chirurgiczny powinno się przeprowadzić możliwe jak najwcześniej, ponieważ nie istnieje inna metoda pozwalająca na cofnięcie się zmian. Wraz ze stopniem zaawansowania zaćmy wzrasta też ryzyko komplikacji pozabiegowych. Widzenie po wymianie soczewki jest często lepsze od tego przed wymianą, dąży się do sytuacji, w której pacjent nie będzie potrzebował okularów do codziennego funkcjonowania.
Alternatywą dla tradycyjnego zabiegu operacyjnego zaćmy jest zabieg przy użyciu lasera femtosekundowego. Przewagą tej nowoczesnej metody jest precyzyjne zaprogramowanie nacięcia torebki przedniej oraz jądra soczewki przez kolejnymi etapami zabiegu, a także przyspieszenie gojenia się ran i zmniejszone ryzyko powikłań.
Z uwagi na fakt, iż czynniki ryzyka wystąpienia zaćmy nie są do końca znane, nie istnieją także sposoby jej skuteczne zapobiegania. Jedynym skutecznym sposobem leczenia zaćmy jest leczenie operacyjne. Nowoczesne metody wykonywania operacji zapewniają jej bezpieczeństwo i precyzję. A wszczep nowoczesnych soczewek multifokalnych potrafi zastąpić pacjentowi zarówno okulary do dali jak i do bliży.