Zakrzepy żył siatkówki to druga pod względem częstości naczyniowa choroba siatkówki, która powoduje pogorszenie widzenia. Wczesne wdrożenie leczenia może zapobiec komplikacjom. W poniższym artykule przedstawimy i omówimy przyczyny, objawy i sposoby leczenia zakrzepu żył siatkówki.
Rodzaje zakrzepu żył siatkówki
Wyróżnia się dwa rodzaje zakrzepu żył siatkówki:
- Zakrzep żyły środkowej siatkówki – (CRVO, ang. central retinal vein occlusion)
Zakrzep żyły środkowej siatkówki jest poważniejszy niż zakrzep żyły obwodowej i zwykle wiąże się ze znacznym pogorszeniem widzenia. Może pojawić się całkowita utrata widzenia centralnego, a odsetek spontanicznej poprawy jest mniejszy niż przypadku BRVO.
- Zakrzep gałązki żyły środkowej siatkówki (BRVO – branch retinal vein occlusion)
W jego przebiegu dochodzi do zakrzepu mniejszych żył siatkówkowych. Zwykle powoduje to niewyraźne widzenie lub wyłączenie pewnego obszaru widzenia. U wielu osób z BRVO wzrok stopniowo poprawia się z biegiem czasu i w naturalny sposób dochodzi do gojenia się.
Przyczyny zakrzepu żył siatkówki
Zakrzepy naczyń żylnych siatkówki powstają zazwyczaj w wyniku miażdżycy. Odmienną przyczyną może być także rzadkie zapalenie naczyń (np. skroniowe zapalenie tętnic). Duża rolę odgrywają czynniki ryzyka, tj. wiek i choroby ogólnoustrojowe: nadciśnienie, cukrzyca oraz stany sprzyjające zwiększonemu krzepnięciu krwi (np. czerwienica prawdziwa, doustne środki antykoncepcyjne). Niedrożność żył siatkówkowych występuje najczęściej u osób powyżej 60 roku życia. Ponadto, stan ten może wynikać również ze zmian w sąsiednich naczyniach, np. w tętnicy siatkówkowej, która uciska na żyłę.
W patogenezie choroby dużą rolę odgrywają zmiany wtórne. W większości przypadków zakrzepów żył siatkówki problemy ze wzrokiem są spowodowane wyciekiem krwi z zablokowanych naczyń krwionośnych do ciała szklistego wewnątrz oka. Wtórnym problemem jest wzrost nowych i nieprawidłowych naczyń krwionośnych, które mogą krwawić i obniżać ostrość widzenia. U niektórych osób może to prowadzić do jaskry.
W fundoskopii obserwuje się kręte, poszerzone naczynia żylne i obrzęki zajmujące cały obszar siatkówki lub jego część. Angiografia fluoresceinowa powala na odróżnienie formy niedokrwiennej od formy niezwiązanej z niedokrwieniem.
Objawy zakrzepu żył siatkówki
Objawy BRVO i CRVO są na poziomie klinicznym bardzo podobne, w wyniku czego trudno je od siebie odróżnić. Najpoważniejsze objawy daje forma niedokrwienna – to nagłe pogorszenie wzroku w całym oku z zaburzeniami reakcji na światło. Większość, bo aż 75% przypadków CRVO, przebiega jednak bez niedokrwienia. BRVO często jest klinicznie bezobjawowe. W badaniu dna oka widać wiele krwotoków we wszystkich czterech kwadrantach siatkówki i zgrubienie żył. Charakterystyczne są też ogniska „kłębków waty” i żółto-białymi osadami na siatkówce. W BRVO zmiany te dotyczą zazwyczaj jedynie kwadrantów zaopatrywanych przez odpowiednie gałęzie.
Leczenie BRVO i CRVO
Leczenie zależy od rodzaju i skali objawów – może obejmować terapię laserem, iniekcje anty-VEGF lub witrektomię. W przypadku BRVO leczenie może nie być wymagane, a po pewnym czasie często następuje nagły powrót do normy. Inaczej jest z CRVO, które może wymagać szybkiej interwencji.
Terapia laserowa
W przypadku zakrzepu z niedokrwieniem ważne jest szybkie zastosowanie terapii laserowej (panfotokoagulacji). Ma ona na celu wyłączenie obszarów siatkówki pozbawionych krążenia. Siatkówka taka produkuje hormon wzrostu naczyń, które to stają się powodem głównych powikłań pozakrzepowych. Fotokoagulacja laserowa siatkówki typu „grid” w przewlekłym obrzęku plamki po zakrzepie ma na celu zmniejszenie obrzęku siatkówki w rejonie plamki. W przebiegu angiografii fluoresceinowej ustala się rejony, których nie wolno antykoagulować.
Iniekcje doszklistkowe
Niedokrwiona siatkówka produkuje hormon wzrostu naczyń VEGF, który pobudza do wzrostu nieprawidłowych naczyń zarówno w siatkówce, jak i przedniej części oka (tęczówce) prowadząc do wtórnej jaskry. Efektem jest ślepe, bolesne, czerwone oko. Podawanie preparatów anty-VEGF może zatrzymać rozplenianie się naczyń. Lek podaje się w formie iniekcji dogałkowej.
Leczenie chirurgiczne
W przypadku niewchłaniających się krwotoków do ciała szklistego konieczne może być wykonanie operacji. Zabieg ten nazywany witrektomią polega na usunięciu krwi z ciała szklistego i często wykonuje się go w połączeniu z laseroterapią.
Przy określaniu prognozy stosuje się zasadę trójpodziału: ostrość wzroku poprawia się (1/3), pozostaje taka sama (1/3), pogarsza się w pozostałej części (1/3). Rokowanie jest szczególnie złe w przypadku niedokrwiennego CRVO. Ważne jest właściwe rozpoznanie i leczenie w celu zapobiegania zmianom wtórnym.